کد مطلب:284353 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:380
عدالت در قضاوت
در جوامع مختلف بشری، امر قضاوت جایگاه ویژهای دارد و هیچ مجموعه كوچك یا بزرگی از انسانها نیست كه به دستگاه قضاوت و دادگستری نیازمند نباشد. شاهرگ حیات این دستگاه اجرای عدالت در آن است. اساساً دادگستری برای گسترش عدل و داد تأسیس شده است و بدون آن، هیچ جایگاهی برای آن نیست. ولی متأسفانه باید گفت كه در همین دادگستریها و مراكز قضایی، ستمهای فراوانی به انسانها شده و حق افراد زیادی پایمال گردیده است.
در عصر حاكمیت مهدی (عج) كه عدالت در همه زوایای زندگی اجتماعی جریان می یابد، این عدالت به دستگاههای قضایی هم نفوذ كرده و جریان دادرسی را بر اساس حق و عدل تنظیم میكند. اینجا از مهمترین مراكزی است كه عدالت در آن پیاده میشود و امام مهدی (عج) با دقت و وسواس بر اجرای داد نظارت دارد.
از روایات استفاده میشود كه امام مهدی (عج) در قضاوت مانند جد بزرگوارش امیرالمؤمنین (ع) عمل میكند و بر گرفتن بی كم و كاست حقوق مردم اصرار دارد؛ حتی اگر حق كسی زیر دندان دیگری باشد، از زیر دندان آن غاصب بیرون كشیده و به صاحب حق باز میگرداند. [1] .
در زمان حكومت آن دادگستر جهان، چنان عدالت مهدوی همگانی میگردد كه مردگان آرزو می كنند كه به زندگی بازگردند و از بركات عدالت او بهرهمند شوند. [2] .
این دقت و گستردگی عدالت به دلیل آن است كه سیستم قضایی امام مهدی (ع)، دستگاهی بسیار گسترده و مجهز و برخوردار از ابزارهای فراطبیعی است. در سیستم قضایی اسلام قضاوت براساس بینات و شواهد بوده است و از رسول خدا (ص) روایت شده كه فرمود:
«من در میان شما بر پایه سوگندها و بینهها قضاوت مینمایم». [3] .
ره آورد این گونه داوری عدالت ظاهری است؛ ولی در روایات مربوط به دوران حاكمیت مهدی (عج) آمده است كه آن حضرت به شیوه حضرت داوود (ع) قضاوت میكند كه او براساس الهامات الهی و علم لدنی داوری میكرد و نه بر پایه شاهد و گواه.
امام صادق (ع) فرمود:
دنیا به پایان نخواهد رسید تا آن كه مردی از خاندان من ظهور نماید. وی به شیوه داوود (ع) حكم خواهد نمود؛ بینه نخواهد خواست و به هر كس حقش را اعطا خواهد نمود. [4] .
و در روایتی دیگر فرمود:
زمانی كه قائم آل محمد (ص) قیام كند، در میان مردم به مانند داوود (ع) حكم خواهد نمود و به بینه نیازی نخواهد داشت؛ چرا كه خدای تعالی امور را به وی الهام می فرماید. وی بر پایه دانش خود داوری میكند و هر قوم را به آنچه مخفی و پنهان نمودهاند آگاه سازد. [5] .
ره آورد چنین داوری عدالت واقعی است و حتی اگر مظلومی نتواند برای اثبات حق خود به شاهد و گواهی دست یابد، به سبب این گونه قضاوت، به حق خود خواهد رسید.
البته این از ویژگیهای عصر مهدی (عج) است و با مجموعه حكومتی و فضای حاكم بر آن سازگاری دارد و اینكه پیامبر (ص) به علم شخصی خود قضاوت نمیكرد و منتظر شهود و گواهان میشد؛ شاید بدان دلیل بود كه این امر پس از او سنت و شیوه قضایی قرار گیرد؛ یعنی قاضیان براساس شهود و گواه قضاوت كنند و نه براساس اطلاع و علم شخصی، تا نظام قضایی اسلام یك جریان روشن و مشخصی داشته باشد و دچار هرج و مرج و اختلال نگردد. اما در زمان مهدی (عج) كه زمان حكومت معصوم (ع) است، داوری براساس علم و اطلاع شخصی به عدالت نزدیكتر و بلكه عین عدالت است؛ چرا كه تكیه بر گفتار گواهان تنها به عدالت ظاهری خواهد انجامید.
جای این سؤال باقی است كه در هستة مركزی حكومت، چنین قضاوتی توسط شخص حضرت انجام میگیرد و امكان پذیر است؛ ولی در دیگر نقاط عالم چگونه ممكن است كه قاضیان منصوب از سوی حضرت این گونه عمل كنند و به عدالت واقعی دست یابند؟
در پاسخ باید گفت: چنان كه گفتیم، امكانات دولت مهدوی و سیستم اطلاعاتی زمان حضرت به گونهای است كه سیستم قضایی مهدی (عج) را یاری میكند. به روایت زیر توجه كنید:
امام صادق (ع) فرمود:
وقتی قائم ما قیام كند در هر یك از مناطق جهان فردی را برگزیده ارسال میدارد و به وی می گوید: پیمان تو به دست توست و اگر با مطلبی رو به روی شدی كه آن را نفهمیدی و قضاوت را در موردش ندانستی به دست خود نگاه كرده و به آنچه در آن است عمل نما. [6] .
و این گونه اطلاع رسانی و خبرگیری از مركزیت قضایی ممكن است به اعجاز و یا به سبب پیشرفت وسایل ارتباطی در روزگار مهدی (عج) باشد.
در عصر حاكمیت مهدی (عج) كه عدالت در همه زوایای زندگی اجتماعی جریان می یابد، این عدالت به دستگاههای قضایی هم نفوذ كرده و جریان دادرسی را بر اساس حق و عدل تنظیم میكند. اینجا از مهمترین مراكزی است كه عدالت در آن پیاده میشود و امام مهدی (عج) با دقت و وسواس بر اجرای داد نظارت دارد.
از روایات استفاده میشود كه امام مهدی (عج) در قضاوت مانند جد بزرگوارش امیرالمؤمنین (ع) عمل میكند و بر گرفتن بی كم و كاست حقوق مردم اصرار دارد؛ حتی اگر حق كسی زیر دندان دیگری باشد، از زیر دندان آن غاصب بیرون كشیده و به صاحب حق باز میگرداند. [1] .
در زمان حكومت آن دادگستر جهان، چنان عدالت مهدوی همگانی میگردد كه مردگان آرزو می كنند كه به زندگی بازگردند و از بركات عدالت او بهرهمند شوند. [2] .
این دقت و گستردگی عدالت به دلیل آن است كه سیستم قضایی امام مهدی (ع)، دستگاهی بسیار گسترده و مجهز و برخوردار از ابزارهای فراطبیعی است. در سیستم قضایی اسلام قضاوت براساس بینات و شواهد بوده است و از رسول خدا (ص) روایت شده كه فرمود:
«من در میان شما بر پایه سوگندها و بینهها قضاوت مینمایم». [3] .
ره آورد این گونه داوری عدالت ظاهری است؛ ولی در روایات مربوط به دوران حاكمیت مهدی (عج) آمده است كه آن حضرت به شیوه حضرت داوود (ع) قضاوت میكند كه او براساس الهامات الهی و علم لدنی داوری میكرد و نه بر پایه شاهد و گواه.
امام صادق (ع) فرمود:
دنیا به پایان نخواهد رسید تا آن كه مردی از خاندان من ظهور نماید. وی به شیوه داوود (ع) حكم خواهد نمود؛ بینه نخواهد خواست و به هر كس حقش را اعطا خواهد نمود. [4] .
و در روایتی دیگر فرمود:
زمانی كه قائم آل محمد (ص) قیام كند، در میان مردم به مانند داوود (ع) حكم خواهد نمود و به بینه نیازی نخواهد داشت؛ چرا كه خدای تعالی امور را به وی الهام می فرماید. وی بر پایه دانش خود داوری میكند و هر قوم را به آنچه مخفی و پنهان نمودهاند آگاه سازد. [5] .
ره آورد چنین داوری عدالت واقعی است و حتی اگر مظلومی نتواند برای اثبات حق خود به شاهد و گواهی دست یابد، به سبب این گونه قضاوت، به حق خود خواهد رسید.
البته این از ویژگیهای عصر مهدی (عج) است و با مجموعه حكومتی و فضای حاكم بر آن سازگاری دارد و اینكه پیامبر (ص) به علم شخصی خود قضاوت نمیكرد و منتظر شهود و گواهان میشد؛ شاید بدان دلیل بود كه این امر پس از او سنت و شیوه قضایی قرار گیرد؛ یعنی قاضیان براساس شهود و گواه قضاوت كنند و نه براساس اطلاع و علم شخصی، تا نظام قضایی اسلام یك جریان روشن و مشخصی داشته باشد و دچار هرج و مرج و اختلال نگردد. اما در زمان مهدی (عج) كه زمان حكومت معصوم (ع) است، داوری براساس علم و اطلاع شخصی به عدالت نزدیكتر و بلكه عین عدالت است؛ چرا كه تكیه بر گفتار گواهان تنها به عدالت ظاهری خواهد انجامید.
جای این سؤال باقی است كه در هستة مركزی حكومت، چنین قضاوتی توسط شخص حضرت انجام میگیرد و امكان پذیر است؛ ولی در دیگر نقاط عالم چگونه ممكن است كه قاضیان منصوب از سوی حضرت این گونه عمل كنند و به عدالت واقعی دست یابند؟
در پاسخ باید گفت: چنان كه گفتیم، امكانات دولت مهدوی و سیستم اطلاعاتی زمان حضرت به گونهای است كه سیستم قضایی مهدی (عج) را یاری میكند. به روایت زیر توجه كنید:
امام صادق (ع) فرمود:
وقتی قائم ما قیام كند در هر یك از مناطق جهان فردی را برگزیده ارسال میدارد و به وی می گوید: پیمان تو به دست توست و اگر با مطلبی رو به روی شدی كه آن را نفهمیدی و قضاوت را در موردش ندانستی به دست خود نگاه كرده و به آنچه در آن است عمل نما. [6] .
و این گونه اطلاع رسانی و خبرگیری از مركزیت قضایی ممكن است به اعجاز و یا به سبب پیشرفت وسایل ارتباطی در روزگار مهدی (عج) باشد.
[1] منتخب الاثر، ج 2، ص 332. (به نقل از عقدالدرر، ص 36).
[2] همان، ص 65، ح 367.
[3] كافي، ج 7، ص 414.
[4] بحارالانوار، ج 52، ص 338.
[5] همان، ص 339.
[6] نعماني، الغيبة، باب 21.